Vita ya Maji Maji ulikuwa upingaji mkali wa Waafrika katika Tanganyika Kusini dhidi ya utawala wa kikoloni katika koloni la Ujerumani ndani ya Afrika Mashariki.
Vita hivyo vilishirikisha baadhi ya makabila ya kusini mwa Tanzania ya leo dhidi ya utawala wa Kijerumani katika kukabiliana na sera ya Kijerumani iliyoundwa kwa nguvu kuwalazimisha watu wa Tanganyika kulima zao la pamba.
Mkoa wa Ruvuma unapakana na nchi ya Msumbiji kwa upande wa
kusini,Kasikazini mkoa huu unapakana na mkoa wa Morogoro,Kaskazini-Magharibi
mkoa wa ruvuma unapakana na mkoa wa iringa.Magharibi mkoa huu unapakana na nchi
ya Malawi na kwa upande wa mashariki kuna mikoa ya Lindi na Mtwara.
Historia ya Makumbusho haya inahusu vita ya Maji Maji
vilivyo tokea kati ya mwenzi julai.1905 mpaka Agosti 1907.Vita hivi vilianza
katika vilima vya Umatumbi Kaskazini mwa mji wa Kilwa mnamo mwazi Julai mwaka
1905.
Waanzilishi wa awali wa vita hii walikuwa ni Wamatumbi chini
ya uhamasishaji wa Mganga wa jadi/Nabii aliye julikana kwa jina la Kinjeketile.Vita
hivi vilienea kama moto katika nyasi kavu na kusambaa katika makabila ya
Wamwera,Wangindo,Wapogoro,Wangoni,Wabena,Wasangu na wengineo. Watu hawa
walipigana kupinga kukandamizwa na kulazimishwa na wakoloni wa Kijerumani namna
ya kuishi,mazao ya kuzalisha na nani wa kumtumikia.
Picha ya Askari wa Kijerumani
Jina la vita hivi lilitokana na imani ya matumizi ya dawa
iliyochanganywa na Maji,punje za mahindi na mtama zilizosadikiwa kuwa zitampa
mpiganaji kinga ya kutodhurika kwa shambulio la risasi za majeshi ya Wajerumani.Inakadiriwa
watu 75,000 walipoteza maisha yao ukanda wa kusini mwa Tanzania baada ya vita.
Katika eneo la Ruvuma inakadiriwa kuwa zaidi ya watu 1,000 walipoteza maisha
yao.
Baada ya vita viongozi na askari walioshiriki katika vita
walikamatwa na kuhukumiwa kunyongwa mpaka kufa.Tarehe 27 February 1907 ilikuwa
siku ya masikitiko makubwa kwa watu wa Ruvuma
ambapo kadri ya watu 60 walinyongwa kwa sababu ya kushiriki katika vita.
Mashujaa hawa walinyongewa nyuma ya eneo ambalo leo hii linajulikana kama
“Songea Club”. Baada ya kunyongwa miili yao ilizikwa katika kaburi la
halaiki,lililoandaliwa na wafungwa kwa muda wa miezi miwili. Siku tatu baadaye
Chifu Songea alinyongwa na kuzikwa katika kaburi lililoandaliwa na kaburi la
halaiki.
Hili ndilo Kaburi la halaiki walipozikwa mashujaa wa vita vya Maji Maji , watu waliozikwa hapa ni 66
Eneo walilozikwa mashujaa hawa limekuwa eneo muhimu.
Tukio hili lilikuwa la huzuni sana kwa watu wetu hivyo watu
hawakulizungumza kwa kitambo kirefu. Baada ya uhuru (1961) Baadhi ya wazee
walianzisha harakati za kuwakumbuka mashujaa hawa. Walianza kufanya maombi yao na maadhimisho katika eneo
lililo karibu na eneo walilonyongewa wapiganaji hao.Shughuli hizi zilifanyika
katika nyumba ya Padre Chengula.
Wazo la kuwa na maadhimisho ya Kitaifa lilianzishwa na
kamati ya wazee wa kingoni.Walitoa taarifa kwa Mkuu wa mkoa Bw Martin Haule
aliyekuwa ameteuliwa wakati huo.Baadhi ya wazee waliokuwa katika kamati hii ni
pamoja na Xavery Zulu,Padrea
Chengula,Daudi Mbano,Ali Songea Mbano,Agatha Shawa,Alana Mbawa,Mwl Duwe,Shaibu
Mkeso na Daniel Gama.
Baada ya kuwasilishwa
wazo hili kwa Mheshimiwa Martin Haule,alichukua
hatua za dhati katika kulishughulikia jambo hili.Hatua ya kwanza ilikuwa
kutambuwa eneo ambalo mashujaa hawa walizikwa.
Eneo hili walipozikwa mashujaa lilitambuliwa na Bw Jumbe Darajani ambaye alishuhudia
tukio la kunyongwa kwa wahenga hawa(wakati wa utoto wake). Alama iliyotumika
kufahamu eneo hili ilikuwa ni mti mmoja uliojulikana kwa jina la CHIKUNGUTI.Baada ya kutambuwa eneo hili
mheshimiwa Haule alifanya uchimbuzi na kupata baadhi ya mifupa.
Kaburi la Songea Mbano ambaye alizikwa peke yake na jina la Mji wa Songea limetokana na jina lake
Kabla ya Bwana Haule kukamilisha kazi hii alihamishiwa mkoa
wa Ruvuma mwaka 1964.Wazo hili la kuwaenzi wahenga hawa liliibuka tena mwaka
1979 wakati Bw Laurence Gama
alipoteuliwa kuwa Mkuu wa mkoa wa Ruvuma.Aliendelea na jitihada za kutekeleza
wazo hili. Alianza kuhamasisha na
kutafuta Fedha kwa ajili ya ujenzi wa makumbusho kwa kushirikiana na wazee wa
Ruvuma na Wananchi wengine ujenzi wa jengo la makumbusho ulianza na kukamilika
mwaka 1980.
Pamoja na kukamilisha ujenzi wa jengo hili pia zilijengwa
sanamu katika eneo la mbele ya jengo.sanamu hizi zinajumuisha sanamu ya Askari
wa Jeshi la Wananchi wa Tanzania,Mwl J.K Nyerere na sanamu 12 za machifu wa
kingoni.Lakini kwa sasa sanamu ya hayati Mwl J.K Nyerere imetolewa baada
yakuonekana haina kiwango cha juu hivyo inaandaliwa sana upya ili iweze kuwekwa
upya.Kazi ya kutengeneza sanamu hizi ilifanywa na msanii mmoja huko Arusha.
Vifaa vya awali katika Makumbusho haya vilikusanywa na
Mheshimiwa Laurence Gama, Padri Chengula na baadhi ya wazee. Vifaa vilivyokusanywa
vilijumuisha silaha zilizotumika wakati wa vita vya Maji Maji kama vile
Chikopa(Ngao), Chibonga(Rungu),Chinjenje(Kishoka), pia baadhi ya viti
vilivyotumiwa na Chifu Mputa, Vifaa vya ndani na nguo za magome ya Miti.
Kuanzia mwaka 1980 baraza la wazee lilianza kuadhimisha
maombolezo ya mashujaa walionyongwa kila ifikapo tarehe 27 Februari ya kila
Mwaka. Makumbusho haya yalifunguliwa rasmi tarehe 7 Julai 1980.Kuanzia hapo
makumbusho haya yaliendelea kutoa huduma chini ya usimamizi wa Mkoa wa Ruvuma
na wazee wameendelea kufanya maadhimisho ya kila siku ya mashujaa katika eneo
la Makumbusho haya ila mwaka.
Baadhi ya wazee ndio ambao wamekuwa wakitoa maelezo kwa
wageni wanaotembelea makumbusho haya. Tarehe 1 September 2005 makumbusho haya
yalikabidhiwa kwa Halmashauri ya Manispaa ya Songea. Miaka 100 ya vita vya Maji
Maji iliadhimishwa kitaifa katika Makumbusho haya tarehe 27 Februari 2006 na
yalizinduliwa rasmi na Rais wa Tanzania Mhe. Jakaya Kikwete
MTU yeyote anayeijua vizuri historia ya Tanzania na akabahatika kufika Mjini Songea Mkoani Ruvuma asipotembelea makumbusho ya vita vya majimaji yaliyopo katika eneo la Mahenge Mjini Songea atakuwa amefanya kosa ambalo anaweza kulijutia katika maisha yake.
Watu wengi kutoka nje ya Mkoa wa Ruvuma na hata wengine kutoka nje ya nchi wametembelea eneo hili maarufu katika historia ya Tanzania hasa katika harakati ambazo zilifanywa na babu zetu kupambana na wakoloni waliokuwa wanawatawala kinyama.
Makumbusho ya mashujaa wa vita vya Majimaji Songea ni eneo ambalo limehifadhiwa vizuri na Serikali ili kuwawezesha watu mbalimbali kutembelea na kujifunza mambo mengi na ukibahatika kufika katika eneo hili utakuta kumbukumbu nyingi za kale ambazo ni kivutio kikubwa kiutalii na kiutamaduni.
Mara unapofika katika makumbusho hayo unaongozwa na mtu maalum ambaye anafahamu vizuri makumbusho hayo ya mashujaa wa vita vya Majimaji ambaye pia ni Mwenyekiti wa kamati ya utekelezaji katika Baraza la makumbusho ya Majimaji Mzee Said Mteso.
Mwenyekiti huyo wa Baraza la Makumbusho ya Mashujaa wa vita vya Majimaji anasema eneo hilo la Makumbusho lina historia tatu ambazo ni historia ya vita vya Majimaji, historia ya ujio wa Wangoni kutoka Afrika ya Kusini na historia ya uhuru wa Tanganyika .
Akizungumzia historia ya vita vya Majimaji Mzee Mteso anasema vita hivyo vililenga kumkomboa Mtanzania kutoka mikononi mwa Wajerumani na kuwa si sahihi kuwa vita hiyo ilikuwa na uwezo wa kugeuza risasi kuwa maji bali ililenga kuwapa nguvu wapiganaji ili waweze kujitolea hata ikibidi kupoteza maisha yao ili mradi tu waweze kujikomboa.
Mzee Mteso ambaye alizaliwa mwaka 1948 Songea Mkoani Ruvuma anasema vita vya Majimaji ilianza mwaka 1905 na ilianzia Kilwa na siyo Songea na kwamba hata hivyo ingawa vita hiyo ilipiganwa katika kanda ya Kusini lakini Songea inazungumziwa zaidi kwa sababu watu wote waliokamatwa walinyongwa na kuzikwa katika kaburi moja watu 68 na kaburi hilo lipo katika eneo la Mashujaa Wilayani Songea Mkoani Ruvuma.
"Maeneo mengine ya kusini ingawa vita hivyo vilifanyika hakuna eneo lolote linaloonyesha kumbukumbu ya vita hivyo na hata mashujaa wote walizikwa Songea"
Sisi Songea tumeweka kumbukumbu zote muhimu za historia ya vita vya Majimaji ambapo watu wengi kutoka ndani na nje ya nchi wanafika kuangalia makumbusho hayo ambayo yamekuwa ni kivutio kikubwa cha utalii" anasema Mzee Mseto.
Anasema Songea ndiyo ilikuwa sehemu ya kwanza ya kupima uwezo wa dawa ya majimaji kabla ya kwenda katika maeneo mengine ya kusini ambako vita hiyo ilianza kupiganwa katika eneo la Kilwa Kivinje huko Utete ikiongozwa na Kinjekitile na wenzake na walifanikiwa kuchoma boma za wajerumani baada ya kwenda huko usiku na siyo mchana.
Dawa hiyo ya Majimaji iliaminika kuwa inafaa baada ya kujaribiwa katika eneo la Songea na wajumbe wote waliokuwa wanakwenda kuchukua ile dawa ambapo Kinjekitile Ngwale alikuwa ni mwanzilishi wa dawa hiyo pamoja na vita yenyewe ya Majimaji.
Katika makumbusho hayo ya vita vya Majimaji kuna kumbukumbu ya silaha mbalimbali walizotumia Mashujaa wa Majimaji kupigana na mkoloni ukiwemo mkuki ambao ulipatikana nyumbani kwa Chifu Songea Mbano wa kabila la Wangoni ambaye alikuwa anautumia mwenyewe katika mapigano hayo.
Anasema Wangoni walikuwa wanapigana kwa kutumia mikuki, marungu, na vinjenje wakati wakoloni walikuwa wanapigana kwa kutumia bunduki. Katika Makumbusho hayo pia kuna barangumu ambalo walikuwa wanalitumia katika kuwasiliana katika matukio mbalimbali yakiwemo hatari, mikutano au sherehe.
Katika Makumbusho hayo kuna vitu mbalimbali vya kale vikiwemo mafiga ya mawe, kiko, majembe ya kale.
Pia chungu kikubwa kilichokuwa kinatumika kuhifadhia mazao kama vile karanga ambacho kilifukiwa kabla ya mwaka 1905 na kiligunduliwa mwaka 1980 katika eneo la Mputa baada ya mkulima mmoja kukiona wakati akilima shamba lake. Kwa mshangao mkubwa mkulima yule alikigonga chungu hicho na hakikupasuka na alipokiangalia akakuta karanga nyingi zimo ndani,hata hivyo inaaminika chungu hicho kilikuwa kinatumiwa na mke wa Chifu Mputa wa Songea.
Pia ukiingia ndani ya Makumbusho hayo ya vita vya Majimaji pia kuna picha mbalimbali ambazo zinaonyesha wapigania uhuru wa kwanza akiwemo Hayati Mwalimu Julius Kambarage Nyerere, Marehemu Mzee Rashidi Kawawa, Picha za tukio la Muungano wa Tanganyika na Zanzibar kuwa nchi moja ya Tanzania na Machifu wa kingoni na vitu vingine.
Akizungumza namna Machifu hao walivyonyongwa na wakoloni Mzee Mteso anasema awali walikamatwa machifu 48 na baadaye walikamatwa wengine ambapo idadi kamili ya machifu walionyongwa na kuzikwa katika kaburi moja ilifikia 68 ambapo walinyongwa kwa kamba na kuwapitisha katika shimo ambalo baada ya kukanyagwa walitumbukia katika shimo na kuuawa.
"Kati ya watu walionyongwa mmoja alikuwa ni Babu ya Babu yangu"
Mzee Mseto anasema kuwa, kuna umuhimu kwa Watanzania kutembelea Makumbusho ya vita vya Majimaji Mjini Songea ili wajifunze mambo mbalimbali ya kale na kuona kumbukumbu nyingi za kale ambazo ni sehemu ya utalii wa kiutamaduni.
Kwa upande wake Mzee Joakimu Ngonyani ambaye ni miongoni mwa wazee wanaounda Baraza la Makumbusho ya vita vya Majimaji, mila na desturi akizungumzia namna Mashujaa hao walivyonyongwa na Wajerumani anazitaja sababu zilizowafanya Mashujaa hao kunyongwa kuwa ni pamoja na kukataa kutawaliwa na Wajerumani.
Ngonyani anabainisha kuwa Wazee hao kabla ya kufika kwa wakoloni hao tayari walikuwa na utawala wao wa machifu wa asili ,ndio maana waliamua kuwashambulia Wajerumani kwa mikuki na mishale wakidanganywa na Omari Kinjala kwa kutumia dawa ya majimaji ambayo haikuwasaidia.
"Unajua Wajerumani walikuwa wakatili sana na babu zetu hawakupenda kutawaliwa kwa sababu walipigwa viboko kazini, mashambani, barabarani au wakichelewa kulipa kodi, walifanyishwa kazi bila mishahara au kulipwa ujira kidogo sana " anasema Mzee Ngonyani.
Anaongeza kuwa, Wajerumani hao walibebwa kwenye machera na babu zetu walipokwenda safarini na kwamba wazee wetu walikuwa hawana uhuru wa kujieleza na kujitetea hivyo ili kujitawala waliamua kupigana na Wajerumani hao ili kujenga himaya yao.
Akibainisha namna walivyonyongwa wazee hao ambao wanastahili kuitwa Mashujaa, Mzee Ngonyani anasema unyongaji ulifanyika Februari 27, mwaka 1906, Machi 20,1906 na Aprili 12,1906 katika eneo la Mahenge mjini Songea na kuzikwa kaburi moja katika eneo ambalo linaitwa Mashujaa
"Siku ya kunyongwa watu wengine wengi walikusanywa na wakasimamishwa mahali ambapo waliweza kuwaona wanyongaji na waliokuwa wakinyongwa ili waone ukatili ule, ili wasiige ujeuri wa wazee wao kwani na wao wanaweza kunyongwa " alibainisha Mzee Ngonyani.
Anafafanua kuwa, wanyongwaji hao waliletwa katika eneo hilo wakiwa wamefungwa kila mmoja mnyororo mkubwa na katika eneo hilo walilonyongwa hadi leo kuna nguzo kubwa mbili zilizosimikwa pande mbili wakati huo.
Anabainisha zaidi kuwa juu ya nguzo hizo kulipigiliwa nguzo imara iliyofungwa vitanzi vinne na kwamba chini ya nguzo hizo kulikuwa na ubao uliowekwa juu ya nguzo fupi nne.
"Basi waliwafunga wafungwa wanne toka mnyororo ule mkubwa na wakasimamisha juu ya ule ubao uliotegeshwa, wakawapachika zile kamba zilizoningi'nia kila mmoja na kamba yake huku wakiwa wamefungwa kamba mikono yote miwili ili wasiweze kujimudu na nyuso zao zilikuwa zimefungwa vitambaa vyekundu ili wasiweze kuona" anasema Ngonyani.
Ili kuwasitiri utupu wao, Mzee Ngonyani anasema wanyongaji hao walifunga shuka ndogo ili kusitiri utupu wao na kuongeza kuwa askari alifyatua ubao na ndipo miili ya mashujaa hao ikiwa inaning'inia kwenye vitanzi mpaka walipokata roho.
"Baada ya Mashujaa hao kukata roho katika mateso makali, wauaji hao waliiondoa miili hiyo na kuiweka kando katika sehemu hiyo waliyowanyongea na kwa sababu waliwanyonga watu wanne kwa wakati mmoja na kufanya siku ya kwanza yaani Februari, 27, 1906 kunyonga watu 40" alisema.
Hata hivyo Mzee Ngonyani anasema Mashujaa walinyongwa vitanzini walikuwa 68, waliokufa gerezani kabla ya kunyongwa walikuwa wawili, waliopigwa risasi kuonyesha nguvu ya risasi walikuwa watano na kufanya jumla Mashujaa 75 kuuawa kikatili.
Akizungumzia namna Mashujaa hao walivyozikwa katika kaburi moja, Mzee Ngonyani anasema kaburi kubwa lilichimbwa na wafungwa kwa mwezi mmoja katika eneo la Mashujaa mjini Songea ambako ndipo limetengwa eneo la kumbukumbu ya Mashujaa wa vita vya Majimaji na hata gereza lililojengwa na Wajerumani kwa kutumia miti lipo hadi leo.
Anabainisha zaidi kuwa maiti za Mashujaa walionyongwa kwa siku moja ililazwa katika kaburi hilo kiubavu bila sanda na kufukiwa kidogo ili kutoa nafasi kwa maiti wengine siku nyingine ili waje kulazwa juu ya wale wa kwanza na kufukia tena kidogo mpaka wote walionyongwa walipozikwa katika kaburi moja.
Hata hivyo anasema Chifu wa Wangoni, Nduna Songea Mbano hakuzikwa katika kaburi hilo moja na wenzake kwa kuwa yeye aliuawa siku ya peke yake baada ya wengine wote kunyongwa.
Anasema hali hiyo ilitokea kwa sababu Chifu Songea Mbano alikuwa ndiyo Jemedari Mkuu wa Jeshi la Wangoni na alikuwa ni hodari sana asiyeogopa lolote kwa hiyo Wajerumani walitaka abakie ili wamtumie kwa malengo yao.
"Yeye Chifu Songea alidai na yeye anyongwe kama walivyonyongwa ndugu zake, basi alinyongwa na wajerumani ambao waliondoka na kichwa chake wakiwa wamekiweka ndani ya kasha kwenda Ujerumani ambako hakijarudi hadi leo na kiwiliwili chake kuzikwa katika kaburi la peke yake" anasema.
Eneo hilo la Mashujaa wa Vita vya Majimaji limebaki kuwa kivutio kikubwa cha wageni kutoka mbali kuja kujionee na kujifunza mambo mbalimbali lakini wazawa wanapafanya kuwa sehemu ya matambiko ya kimila hasa pale wanapokumbwa na majanga mbalimbali
Wakati umefika kwa eneo hilo kuwa sehemu ya utalii wa kihistoria na kiutamaduni na ni muhimu Makumbusho ya Taifa ikapaangalia kwa mtazamo yakinifu, kwa sababu ni eneo mojawapo linaloweza kuchangia mapato ya kimkoa na kitaifa kutokana na wageni watakao patembelea eneo hilo na kwa faida ya vizazi vijavyo.
MTU yeyote anayeijua vizuri historia ya Tanzania na akabahatika kufika Mjini Songea Mkoani Ruvuma asipotembelea makumbusho ya vita vya majimaji yaliyopo katika eneo la Mahenge Mjini Songea atakuwa amefanya kosa ambalo anaweza kulijutia katika maisha yake.
Watu wengi kutoka nje ya Mkoa wa Ruvuma na hata wengine kutoka nje ya nchi wametembelea eneo hili maarufu katika historia ya Tanzania hasa katika harakati ambazo zilifanywa na babu zetu kupambana na wakoloni waliokuwa wanawatawala kinyama.
Makumbusho ya mashujaa wa vita vya Majimaji Songea ni eneo ambalo limehifadhiwa vizuri na Serikali ili kuwawezesha watu mbalimbali kutembelea na kujifunza mambo mengi na ukibahatika kufika katika eneo hili utakuta kumbukumbu nyingi za kale ambazo ni kivutio kikubwa kiutalii na kiutamaduni.
Mara unapofika katika makumbusho hayo unaongozwa na mtu maalum ambaye anafahamu vizuri makumbusho hayo ya mashujaa wa vita vya Majimaji ambaye pia ni Mwenyekiti wa kamati ya utekelezaji katika Baraza la makumbusho ya Majimaji Mzee Said Mteso.
Mwenyekiti huyo wa Baraza la Makumbusho ya Mashujaa wa vita vya Majimaji anasema eneo hilo la Makumbusho lina historia tatu ambazo ni historia ya vita vya Majimaji, historia ya ujio wa Wangoni kutoka Afrika ya Kusini na historia ya uhuru wa Tanganyika .
Akizungumzia historia ya vita vya Majimaji Mzee Mteso anasema vita hivyo vililenga kumkomboa Mtanzania kutoka mikononi mwa Wajerumani na kuwa si sahihi kuwa vita hiyo ilikuwa na uwezo wa kugeuza risasi kuwa maji bali ililenga kuwapa nguvu wapiganaji ili waweze kujitolea hata ikibidi kupoteza maisha yao ili mradi tu waweze kujikomboa.
Mzee Mteso ambaye alizaliwa mwaka 1948 Songea Mkoani Ruvuma anasema vita vya Majimaji ilianza mwaka 1905 na ilianzia Kilwa na siyo Songea na kwamba hata hivyo ingawa vita hiyo ilipiganwa katika kanda ya Kusini lakini Songea inazungumziwa zaidi kwa sababu watu wote waliokamatwa walinyongwa na kuzikwa katika kaburi moja watu 68 na kaburi hilo lipo katika eneo la Mashujaa Wilayani Songea Mkoani Ruvuma.
"Maeneo mengine ya kusini ingawa vita hivyo vilifanyika hakuna eneo lolote linaloonyesha kumbukumbu ya vita hivyo na hata mashujaa wote walizikwa Songea"
Sisi Songea tumeweka kumbukumbu zote muhimu za historia ya vita vya Majimaji ambapo watu wengi kutoka ndani na nje ya nchi wanafika kuangalia makumbusho hayo ambayo yamekuwa ni kivutio kikubwa cha utalii" anasema Mzee Mseto.
Anasema Songea ndiyo ilikuwa sehemu ya kwanza ya kupima uwezo wa dawa ya majimaji kabla ya kwenda katika maeneo mengine ya kusini ambako vita hiyo ilianza kupiganwa katika eneo la Kilwa Kivinje huko Utete ikiongozwa na Kinjekitile na wenzake na walifanikiwa kuchoma boma za wajerumani baada ya kwenda huko usiku na siyo mchana.
Dawa hiyo ya Majimaji iliaminika kuwa inafaa baada ya kujaribiwa katika eneo la Songea na wajumbe wote waliokuwa wanakwenda kuchukua ile dawa ambapo Kinjekitile Ngwale alikuwa ni mwanzilishi wa dawa hiyo pamoja na vita yenyewe ya Majimaji.
Katika makumbusho hayo ya vita vya Majimaji kuna kumbukumbu ya silaha mbalimbali walizotumia Mashujaa wa Majimaji kupigana na mkoloni ukiwemo mkuki ambao ulipatikana nyumbani kwa Chifu Songea Mbano wa kabila la Wangoni ambaye alikuwa anautumia mwenyewe katika mapigano hayo.
Anasema Wangoni walikuwa wanapigana kwa kutumia mikuki, marungu, na vinjenje wakati wakoloni walikuwa wanapigana kwa kutumia bunduki. Katika Makumbusho hayo pia kuna barangumu ambalo walikuwa wanalitumia katika kuwasiliana katika matukio mbalimbali yakiwemo hatari, mikutano au sherehe.
Katika Makumbusho hayo kuna vitu mbalimbali vya kale vikiwemo mafiga ya mawe, kiko, majembe ya kale.
Pia chungu kikubwa kilichokuwa kinatumika kuhifadhia mazao kama vile karanga ambacho kilifukiwa kabla ya mwaka 1905 na kiligunduliwa mwaka 1980 katika eneo la Mputa baada ya mkulima mmoja kukiona wakati akilima shamba lake. Kwa mshangao mkubwa mkulima yule alikigonga chungu hicho na hakikupasuka na alipokiangalia akakuta karanga nyingi zimo ndani,hata hivyo inaaminika chungu hicho kilikuwa kinatumiwa na mke wa Chifu Mputa wa Songea.
Pia ukiingia ndani ya Makumbusho hayo ya vita vya Majimaji pia kuna picha mbalimbali ambazo zinaonyesha wapigania uhuru wa kwanza akiwemo Hayati Mwalimu Julius Kambarage Nyerere, Marehemu Mzee Rashidi Kawawa, Picha za tukio la Muungano wa Tanganyika na Zanzibar kuwa nchi moja ya Tanzania na Machifu wa kingoni na vitu vingine.
Akizungumza namna Machifu hao walivyonyongwa na wakoloni Mzee Mteso anasema awali walikamatwa machifu 48 na baadaye walikamatwa wengine ambapo idadi kamili ya machifu walionyongwa na kuzikwa katika kaburi moja ilifikia 68 ambapo walinyongwa kwa kamba na kuwapitisha katika shimo ambalo baada ya kukanyagwa walitumbukia katika shimo na kuuawa.
"Kati ya watu walionyongwa mmoja alikuwa ni Babu ya Babu yangu"
Mzee Mseto anasema kuwa, kuna umuhimu kwa Watanzania kutembelea Makumbusho ya vita vya Majimaji Mjini Songea ili wajifunze mambo mbalimbali ya kale na kuona kumbukumbu nyingi za kale ambazo ni sehemu ya utalii wa kiutamaduni.
Kwa upande wake Mzee Joakimu Ngonyani ambaye ni miongoni mwa wazee wanaounda Baraza la Makumbusho ya vita vya Majimaji, mila na desturi akizungumzia namna Mashujaa hao walivyonyongwa na Wajerumani anazitaja sababu zilizowafanya Mashujaa hao kunyongwa kuwa ni pamoja na kukataa kutawaliwa na Wajerumani.
Ngonyani anabainisha kuwa Wazee hao kabla ya kufika kwa wakoloni hao tayari walikuwa na utawala wao wa machifu wa asili ,ndio maana waliamua kuwashambulia Wajerumani kwa mikuki na mishale wakidanganywa na Omari Kinjala kwa kutumia dawa ya majimaji ambayo haikuwasaidia.
"Unajua Wajerumani walikuwa wakatili sana na babu zetu hawakupenda kutawaliwa kwa sababu walipigwa viboko kazini, mashambani, barabarani au wakichelewa kulipa kodi, walifanyishwa kazi bila mishahara au kulipwa ujira kidogo sana " anasema Mzee Ngonyani.
Anaongeza kuwa, Wajerumani hao walibebwa kwenye machera na babu zetu walipokwenda safarini na kwamba wazee wetu walikuwa hawana uhuru wa kujieleza na kujitetea hivyo ili kujitawala waliamua kupigana na Wajerumani hao ili kujenga himaya yao.
Akibainisha namna walivyonyongwa wazee hao ambao wanastahili kuitwa Mashujaa, Mzee Ngonyani anasema unyongaji ulifanyika Februari 27, mwaka 1906, Machi 20,1906 na Aprili 12,1906 katika eneo la Mahenge mjini Songea na kuzikwa kaburi moja katika eneo ambalo linaitwa Mashujaa
"Siku ya kunyongwa watu wengine wengi walikusanywa na wakasimamishwa mahali ambapo waliweza kuwaona wanyongaji na waliokuwa wakinyongwa ili waone ukatili ule, ili wasiige ujeuri wa wazee wao kwani na wao wanaweza kunyongwa " alibainisha Mzee Ngonyani.
Anafafanua kuwa, wanyongwaji hao waliletwa katika eneo hilo wakiwa wamefungwa kila mmoja mnyororo mkubwa na katika eneo hilo walilonyongwa hadi leo kuna nguzo kubwa mbili zilizosimikwa pande mbili wakati huo.
Anabainisha zaidi kuwa juu ya nguzo hizo kulipigiliwa nguzo imara iliyofungwa vitanzi vinne na kwamba chini ya nguzo hizo kulikuwa na ubao uliowekwa juu ya nguzo fupi nne.
"Basi waliwafunga wafungwa wanne toka mnyororo ule mkubwa na wakasimamisha juu ya ule ubao uliotegeshwa, wakawapachika zile kamba zilizoningi'nia kila mmoja na kamba yake huku wakiwa wamefungwa kamba mikono yote miwili ili wasiweze kujimudu na nyuso zao zilikuwa zimefungwa vitambaa vyekundu ili wasiweze kuona" anasema Ngonyani.
Ili kuwasitiri utupu wao, Mzee Ngonyani anasema wanyongaji hao walifunga shuka ndogo ili kusitiri utupu wao na kuongeza kuwa askari alifyatua ubao na ndipo miili ya mashujaa hao ikiwa inaning'inia kwenye vitanzi mpaka walipokata roho.
"Baada ya Mashujaa hao kukata roho katika mateso makali, wauaji hao waliiondoa miili hiyo na kuiweka kando katika sehemu hiyo waliyowanyongea na kwa sababu waliwanyonga watu wanne kwa wakati mmoja na kufanya siku ya kwanza yaani Februari, 27, 1906 kunyonga watu 40" alisema.
Hata hivyo Mzee Ngonyani anasema Mashujaa walinyongwa vitanzini walikuwa 68, waliokufa gerezani kabla ya kunyongwa walikuwa wawili, waliopigwa risasi kuonyesha nguvu ya risasi walikuwa watano na kufanya jumla Mashujaa 75 kuuawa kikatili.
Akizungumzia namna Mashujaa hao walivyozikwa katika kaburi moja, Mzee Ngonyani anasema kaburi kubwa lilichimbwa na wafungwa kwa mwezi mmoja katika eneo la Mashujaa mjini Songea ambako ndipo limetengwa eneo la kumbukumbu ya Mashujaa wa vita vya Majimaji na hata gereza lililojengwa na Wajerumani kwa kutumia miti lipo hadi leo.
Anabainisha zaidi kuwa maiti za Mashujaa walionyongwa kwa siku moja ililazwa katika kaburi hilo kiubavu bila sanda na kufukiwa kidogo ili kutoa nafasi kwa maiti wengine siku nyingine ili waje kulazwa juu ya wale wa kwanza na kufukia tena kidogo mpaka wote walionyongwa walipozikwa katika kaburi moja.
Hata hivyo anasema Chifu wa Wangoni, Nduna Songea Mbano hakuzikwa katika kaburi hilo moja na wenzake kwa kuwa yeye aliuawa siku ya peke yake baada ya wengine wote kunyongwa.
Anasema hali hiyo ilitokea kwa sababu Chifu Songea Mbano alikuwa ndiyo Jemedari Mkuu wa Jeshi la Wangoni na alikuwa ni hodari sana asiyeogopa lolote kwa hiyo Wajerumani walitaka abakie ili wamtumie kwa malengo yao.
"Yeye Chifu Songea alidai na yeye anyongwe kama walivyonyongwa ndugu zake, basi alinyongwa na wajerumani ambao waliondoka na kichwa chake wakiwa wamekiweka ndani ya kasha kwenda Ujerumani ambako hakijarudi hadi leo na kiwiliwili chake kuzikwa katika kaburi la peke yake" anasema.
Eneo hilo la Mashujaa wa Vita vya Majimaji limebaki kuwa kivutio kikubwa cha wageni kutoka mbali kuja kujionee na kujifunza mambo mbalimbali lakini wazawa wanapafanya kuwa sehemu ya matambiko ya kimila hasa pale wanapokumbwa na majanga mbalimbali
Wakati umefika kwa eneo hilo kuwa sehemu ya utalii wa kihistoria na kiutamaduni na ni muhimu Makumbusho ya Taifa ikapaangalia kwa mtazamo yakinifu, kwa sababu ni eneo mojawapo linaloweza kuchangia mapato ya kimkoa na kitaifa kutokana na wageni watakao patembelea eneo hilo na kwa faida ya vizazi vijavyo.
No comments:
Post a Comment